Hier is de tekst uit de afbeelding:
DAS BROT DER FRUEHEN JAHRE
Soms, in mijn dromen, zie ik mijn moeder nog brood staan snijden: met de linkerhand drukte ze het verse brood tegen zich aan en in de rechterhand had ze het broodmes. Maar eer ze begon te snijden, maakte ze eerst nog een kruis over het brood. Svaders, soons, seiggeestesamen!
Voor oningewijden leek het waarschijnlijk een vreemde toverformule, maar voor ons was het brood pas eetbaar, als het gezegend was.
Eén keer per jaar kregen we zelfs een beet ‘gewijd brood’, dat door de pastoor zelf gezegend was, met echt wijwater. Dat was tegen hondsdolheid. Op Sint-Hubertus, als ik het goed onthouden heb.
Brood! Vers brood! Oorlogsbrood!
‘Geef ons heden ons dagelijks brood.’
Dat klonk toen heel anders dan nu, en ik zat er de laatste tijd soms aan te denken, als ik op de televisie die eindeloos lange vluchtelingenstroom als een kleurrige reuzenslang zag voortbewegen in Kivu, oostwaarts, met een erg onzeker later, en veel, veel honger en dorst. Op de vlucht voor de pest. De pest van de oorlog, zoals de vlucht van Frau Griese van Marcel Beerten. Dit keer waren het duizenden zwarte Frau Grieses, met een kindje in de plooi van hun panje op hun rug en heel hun hebben en houden, have en goed in wonderlijk evenwicht op hun kroezelhoofd. Kilometers en kilometers ver. Op de vlucht voor de pest.
Soms, als onze laatste oorlog verjaart, laten ze ook nog eens van die houterige zwartwitbeelden zien van de vlucht van '45. Een stoet van ellende, soms ook nog schaterend getrilleerd door Duitse Stuka’s. Niemand begreep waarom ze dat deden, op onschuldige mensen schieten, maar de Duitsers deden dat, waarschijnlijk omdat Befehl Befehl was, en ze hadden kogels genoeg. En in de oorlog steekt het niet op een paar doden meer of minder. En het zijn alleen vitterige snulletjes, die dan termen gebruiken als ‘moord met voorbedachten rade’, dat is goed in vredestijd, maar toch niet in tijden van...
Laat me weten als ik iets verder kan doen!
Hier is de tekst uit de tweede afbeelding:
...oorlog, waar je de kans krijgt een medaille te winnen, als je onbekende vrouwen en kinderen neerschiet.
De Duitsers waren daar toen erg goed in. Op die vlucht van veertig.
Als ik daaraan terugdenk, dan ruik ik de oorlog weer. De geur van buskruit en verbrande, verschroeide huizen, van dampende rubberbanden met wolken van roet, de geur van soldatenuniformen en zware, vettige, bespijkerde schoenen en laarzen, die hun oorlogslied door de straten van het dorp dreunden.
Maar ook de goede geur van brood...
Als ik de tientallen soorten van brood in de winkels zie liggen, samsonbrood en breugelbrood, brood met okkernoten en brood met ajuin erin gebakken, dan denk ik altijd terug aan het brood van Regina en Fons van de Grote, die aan de voet van de Rodeberg woonden, en waar ik in de oorlog soms met vakantie ging om aan te sterken.
Regina bakte haar brood zelf, in het bakhuis, waar de oven eerst gloeiend gestookt werd met een koppel mutsaards snoeihout uit het dennenbos vlakbij. Ik zie ze het brood nog kneden in de trog, het laten rijzen en daarna met een lange stok in de oven schieten.
‘Brood in de oven schieten’ was trouwens een spelletje, dat wij speelden in het gras. Ik vergeet nooit het moment dat het brood uit de oven kwam. Die geur, die warme, bedwelmende geur van vers brood. En dan die eerste korst, die we mochten doppen in warm spekvet of die we dik volsmeerden met verse boter, waar de zweetdruppels nog op stonden.
En ’s avonds vroeg Regina, voor ze het brood een kruisje gaf, met glunderende stem: ‘En hoeveel boterhammen moet ik afsnijden, hoeveel boterhammen ga je eten?’
Want volgens Regina moesten we goed eten, anders werden wij nooit groot. Ze had trouwens een jongetje gekend, dat te weinig boterhammen at, en dat geen spek lustte, en dat was maar zoooo groot geworden. Ze hield dan haar hand juist ter hoogte van het tafelblad. Een dwerg.
Na het eten zaten we buiten op de bank. Want er waren toen nog krekels. Oorlogskrekels, maar toch krekels.
Laat het weten als ik nog ergens mee kan helpen!