Sinterklaas en kerstfeest
Ik weet niet of u het sinterklaasfeest elk jaar viert. Waarschijnlijk doet u er op een bescheiden wijze aan mee. Waarom? Om de kinderen te plezieren en omdat u het ook wel gezellig vindt. Alle malle poespas eromheen hoeft van u niet, maar het heerlijk avondje thuis staat jaarlijks op het programma.
U weet het vast wel: de door Rome heilige verklaarde Nicolaas van Myra is ooit op 6 december overleden. We praten dus over de verjaardag van zijn sterven, want dat was de echte feestdag, niet Nicolaas’ geboortedag in het aardse tranendal maar de dag waarop hij God ontmoette. Om een lang verhaal kort te maken: te zijner ere werd de avond voor zijn heiligendag, namelijk 5 december, pakjesavond. Nu zijn door de Reformatie in protestantse kring bijna alle heiligendagen vergeten (behalve wat ze opleverden, vrije dagen, want dat leeft nog voort in het Engelse woord voor vakantie ‘holiday’). Pakjesavond is echter gebleven. Het feest was waarschijnlijk te leuk om af te schaffen. Het sinterklaasfeest sluit aan bij een oergevoel van mensen. ‘Wie zoet is krijgt lekkers, wie stout is de roe!’ Goede mensen horen beloond te worden en kwade mensen horen gestraft te worden. Dat geeft een goed gevoel aan brave burgers. Al is het maar eens in het jaar, eindelijk ontvang je wat je verdient, beloning. En eindelijk kun je anderen, al is het maar met een scherp gedicht, hun fouten voorhouden en dreigen met een aftocht naar Spanje. Waarschijnlijk hebben de ouders het kinderfeest er ook in gehouden. De naderende pakjesavond gaf een extra dimensie aan de opvoeding. De kinderen konden beloning maar ook straf verdienen. ‘Pas op hoor, het is bijna sinterklaas en dan krijg je niks…’
Mij gaat het nu om de wijsheid dat goede mensen beloond moeten worden en slechte mensen gestraft. Daarmee is volgens mij niemand het oneens. Volgens dit inzicht voeden wij nog onze kinderen op. Het is zelfs de grondslag van ons rechtssysteem. In de samenleving worden alleen de boeven opgepakt en de mensen die zich netjes gedragen, krijgen alle vrijheid. Zo hoort het en het zou gek zijn als het andersom was. Deze visie is trouwens van alle tijden en plaatsen. Ze past ook in elke godsdienst: goede mensen worden beloond door God of de goden en kwade mensen gestraft. Wat dat betreft zou het Sinterklaasfeest net zo goed passen bij joden, moslims en hindoes als bij ons.
Hebt u zich ooit gerealiseerd dat het kerstfeest, dat wij ook in december vieren, daar haaks op staat? Voor velen is sinterklaas, kerst en oud- en nieuwjaarsdag één doorlopende gezellige reeks dagen. Dat is ook de praktijk, maar wat de inhoud betreft, valt het kerstfeest geheel uit de toon. Daar wordt namelijk de boodschap verteld dat ‘heden de Zaligmaker geboren is’. En de Heere Jezus zou niet de Zaligmaker worden van rechtvaardigen, maar van goddelozen. Dat was ergerniswekkend toen dat later tot de mensen doordrong. Krijgt wie stout is lekkers en wie zoet is de roe? Dat vonden de farizeeërs onacceptabel. Zij wisten wel wie rechtvaardig was. Zij wisten wel wie het oordeel verdienden.
Het is dus wonderlijk dat het christelijke sinterklaasfeest, zo’n typisch niet evangelische boodschap verkondigt. Het is nog verwonderlijker dat in Angelsaksische landen de inhoud van het sinterklaasfeest is overgegaan op het kerstfeest. De kerstman heet daar Santa Claus. De farizeeërs zouden er om kunnen glimlachen.
De boodschap van sinterklaas vergeten we nóóit, van kerst soms wel. Een voorbeeld? Eerst is er het sinterklaasfeest. Daarna volgt Kerstmis. Dan komen oud- en nieuwjaarsdag. Hoe beleeft u de jaarwisseling? Vanuit het perspectief van sinterklaas? Dan bent u op 31 december wellicht teleurgesteld over wat uw deel was in het voorbije jaar en hoopt u in het nieuwe jaar beter beloond te worden. U kunt de jaarwisseling ook beleven vanuit kerst. Dan bent u verbaasd over de genade die u ontvangen hebt (soms temidden van zorgen) in het oude jaar en hoopt u op Gods onverdiende goedheid in het nieuwe jaar. Dat is een groot verschil!